Warmtenetten: trends, technieken en praktijkervaring

Warmtenetten: trends, technieken en praktijkervaring
Aanleg van een warmtenet in Selwerd. (foto: Kick Smeets / Rijksoverheid 2021)

Sommigen zien in warmtenetten dé oplossing voor een duurzame toekomst, maar anderen zien vooral uitdagingen. We zetten in dit artikel een aantal trends, technieken en praktijkcases voor u op een rij.

In de transitievisie Warmte komen veel oplossingen aan de orde. Een oplossing die gemeenten in hun Transitievisie Warmte vaak noemen als alternatieve warmtebronnen voor de gebouwde omgeving is collectieve warmte, vervoerd door warmtenetten.

Groeiende trend

Warmtenetten zijn niet nieuw. Waar in 2017 231 warmtenetten waren aangesloten, was dit in 2020 378, goed voor ongeveer 435.000 aangesloten woningen, zo meldt het Nationaal Warmtenet Trendrapport uit 2021. De verwachting van het Trendrapport is dat het aantal nog verder zal groeien naar ongeveer 600 tegen 2030. Tegen 2030 zullen er naar verwachting 900.000 huishoudens op stadsverwarming zijn aangesloten.

Verschillende typen warmtenetten

Er zijn daarvoor verschillende typen warmtenetten: Denk aan warmte als restproduct komende van elektriciteitscentrales, afvalverwerkingsbedrijven, datacentra  of rioolwater. Die warmte kan een nuttige warmtebron vormen voor het verwarmen van woningen, bedrijven, kantoren en glastuinbouw. Daarnaast hebben aardwarmte- en  aquathermieprojecten potentieel. Het klinkt eenvoudig: de plekken waar er warmte teveel is, verbind je met woningen of gebouwen die warmte behoeven. In de praktijk heeft het toch wat meer voeten in de aarde.

Financiëlehobbel

Een eerste én belangrijke hobbel is de financiële haalbaarheid. Dat geldt zowel voor de implementatie van een warmtenet als de tarieven voor bewoners. Zo stelt Jos van Dalen, programmamanager van het Programma Aardgasvrije Wijken dat “op organisatorisch, technisch en financieel gebied, het aardgasvrij maken van een wijk complexer is gebleken dan gedacht.” De Rijksoverheid speelt vaak nog een belangrijke rol om tot een goede business case te komen.

Stijgende gastarieven

Daarnaast kunnen stijgende tarieven roet in het eten gooien. Volgens de Warmtewet is de maximumprijs van warmte namelijk gekoppeld aan de gasprijs. Die is ten opzichte van begin 2021 fors gestegen.

Vastrecht

Bovendien berekenen warmteleveranciers voor warmtenetaansluitingen ook vastrecht. De vastrechttarieven variëren van € 381,41 tot € 624,21, voor woningen met een verbruik tot 49 kW.

Of consumenten met een warmtenetaansluiting per definitie duurder uit zijn dan consumenten met een hr-ketel, een aardgasaansluiting en het laagste gastarief hangt af van de warmteleverancier en het warmtenet. Ook gemeentes denken hierover na vóór ze beslissingen nemen om warmtenetten aan te leggen.

De nieuwe Warmtewet 2, die de warmtetarieven transparanter zou moeten maken, is overigens uitgesteld tot 2023.

Bandbreedte kosten

Warmtenetten kunnen op papier een logische een haalbare route lijken, in de realiteit zijn veel projecten nog lastig om ze rond te krijgen. De opbouw en bandbreedte van gebouw gebonden kosten kunnen sterk verschillen per woning. Denk aan de kosten voor het verwijderen van de ketel, het gasfornuis en leidingen, het plaatsen van nieuwe leidingen, bouwkundige aanpassingen, het plaatsen van een elektrische kookplaat, een bijdrage voor de aansluitkosten. Aanpassingen vergen vaak maatwerk. Volgens ECW (Expertise Centrum Warmte) ligt de bandbreedte voor grondgebonden woningen tussen €2.500 tot €7.500 per aansluiting, van gevel tot de afleverset, zonder de kosten na de afleverset daarin meegenomen. De geraamde kosten (tot de afleverset) hangen af van onder meer de aanlegmethode, of de aanleg met renovatie kan worden gecombineerd, hoeveel tijd en energie er nodig is om bewoners te informeren en overtuigen, welke vergoedingen er moeten worden betaald voor ongemak of schade, enzovoort.

Impact bewoners

Warmtenetten hebben impact op bewoners. Ze zijn in eerste instantie vaak enthousiast en roepen al gauw dat ze van het gas af willen, of het nu gaat om een warmtenet of het plaatsen van een andere duurzame optie. Maar zodra duidelijk wordt dat extra aanpassingen nodig zijn na de afleverset, daalt hun enthousiasme, nog voor ze weten welk kostenplaatje ermee is gemoeid. De leeftijd van bewoners speelt daarbij ook een rol. Wie dertig is, gaat eenvoudiger om met de veranderingen die duurzaamheid met zich meebrengt. Een zeventiger heeft het doorgaans lastiger met de impact van de technische oplossingen in huis en wil zo min mogelijk aanpassingen in zijn woning. Dat wordt vaak vergeten.

Juridische uitdagingen

Naast economische en praktische uitdagingen moet ook de juridische kant goed zijn geregeld. Een voorbeeld: Als je via de dakgoot een aantal woningen via een gezamenlijke leiding van warmte wil voorzien en de eigenaar van één woning wil geen warmte uit het warmtenet, wat is er dan nog mogelijk? Of wat gebeurt er als één woningeigenaar zijn huis na enige tijd verkoopt?  Er zijn nog geen standaard contracten die ingaan op dit soort situaties.

Verschillende technieken

Het ene warmtenet is al rendabeler en eenvoudiger aan te leggen dan het andere. In de proeftuinen van het Programma Aardgasvrije Wijken werden alvast met diverse technieken warmtenetten aangelegd. In 35 van de 46 projecten ging het om een collectief systeem voor warmtevoorziening. Bij de collectieve oplossingen is in de meeste gevallen gekozen voor een hogetemperatuur-warmtenet (HT-warmtenet) of een middentemperatuur-warmtenet (MT-warmtenet). Een uitzondering vormt de proeftuin De Wijert in Groningen met een lagetemperatuur-warmtenet (LT-warmtenet). Daarnaast komen er vijf zeerlagetemperatuurwarmtenetten (ZLT-warmtenetten). Die worden aangelegd in de proeftuinen Palenstein in Zoetermeer, Zandweerd in Deventer, De Hilversumse Meent in Hilversum, Tegelarijeveld in Roermond en Het Zand in ’s-Hertogenbosch.

Gerealiseerde projecten

Een aantal recent gerealiseerde projecten lijken hun eerste successen inmiddels te boeken. Neem het project in Nagele. Daar verwarmt heet water uit een ondergrondse seizoensbuffer een aantal woningen aan de Ring. Energiek Nagele gaat nu onderzoeken welke woningen nog meer aan het systeem kunnen worden aangesloten.

Een overzicht van meer recent gerealiseerde projecten:

Evi Husson

Evi Husson

Auteur en projectredacteur Gawalo

.

Klimaatbeheersing 1+2

  • Profiteer van de setprijs
  • Warmtetechnieken
  • NIEUWE EDITIE: Luchtbehandeling, Ventilatie en Koeling
  • Uitgebreide kennis
  • Praktische oplossingen
Hogedruk transportleiding voor aardgas - foto: Shutterstock

'Bestaand gasnet grotendeels onbruikbaar voor waterstof'

Volgens een internationaal wetenschappelijk onderzoek is het hergebruik van het bestaande aardgasnet voor waterstof in de meeste gevallen niet haalbaar.

HEMS: energiemanagement in woningen steeds belangrijker

HEMS: energiemanagement in woningen steeds belangrijker

Warmtepompen, boilers en pv-omvormers moeten voor een optimale onderlinge afstemming data kunnen uitwisselen. En dat is niet zo eenvoudig, zeker niet over verschillende merken heen. Daarom bouwde Noorderlicht Ventures een Home Energy Management System (HEMS) op basis van het veelvoorkomende Modbus communicatieprotocol. Met warmtepompsturing kan bijvoorbeeld voorkomen worden dat de netspanning te laag wordt in een straat of wijk, op het moment dat alle warmtepompen tegelijk energie vragen.

Foto: Shutterstock

Verborgen energiearmoede leidt tot onderconsumptie van energie

Minder energie consumeren, dat is goed, toch? Maar onderconsumptie van energie is soms een teken van verborgen energiearmoede. Dat signaleert TNO in het rapport Energiearmoede in Nederland 2019-2023.

Investeringen verduurzaming gebouwen onrendabel: ja of nee?

Investeringen verduurzaming gebouwen onrendabel: ja of nee?

Het artikel 'Klimaatambities bouw onhaalbaar volgens EIB' dat op Gawalo verscheen, riep nogal wat vragen op bij Jorrit Jouwsma, directeur/eigenaar van De Duurzame Oplossing. Na het lezen van het volledige rapport 'Klimaatambities in de gebouwde omgeving' van het EIB kwamen daar nog extra vragen bij. Taco van Hoek, directeur van het Economisch Instituut voor de Bouw, bleek bereid tot een gesprek, waarbij ook Gawalo aanwezig was.

Beeld: Shutterstock

Installatie-arm bouwen breekt nog niet door

Sander Woertman, programmaleider van het Lente-Akkoord 2.0, had op meer gehoopt. De titel van de bijeenkomst, 'Doorbraaksessie installatie-arm bouwen', leidde niet helemaal tot de gewenste doorbraak. Maar gelukkig zijn er wel een drietal acties geformuleerd waarmee hij de komende maanden mee aan de slag kan.

Beursopstelling aroTHERM Split Plus

'Gewoon een heel stille warmtepomp'

Nou ja, gewoon… als je het aan Ronald Mazurel van Vaillant vraagt, is de aroTHERM Split Plus eigenlijk best bijzonder. Op de Vakbeurs Energie toonde hij met groot genoegen alle voordelen van de nieuwste split warmtepomp van Vaillant.

Grasveldje in Terborg, bezet met allerlei materieel om de boringen voor bodemlussen te doen - foto: Itho Daalderop

Bodemwarmte bij renovatie: een bodemlus, meer woningen

Renovatieproject Emmastraat in Terborg is in alle opzichten een bijzonder project. Rob Tanck van Wassink Installatie en Niek de Jong van Itho Daalderop vertellen erover. Wat waren destijds de uitdagingen voor de installateur, en welke lessen hebben ze geleerd voor toekomstige projecten?

Voorbeeld woning en analyse van platform Ga-Duurzaam (Bèta-versie)

Nieuw adviesplatform rekent anders

Duurzaamheidsadviseur Martijn Geurts legt de laatste hand aan het platform Ga-Duurzaam waarmee hij consumenten online onafhankelijk advies geeft over de verduurzaming van hun woning. Belangrijkste troef is een uitgebreide calculator waarmee hij informatiezoekers 'het complete verhaal' wil vertellen. "De meeste sommetjes die je online kan invullen, genereren een verkeerd beeld van de werkelijkheid."

Wasco breidt assortiment uit

Wasco breidt assortiment uit

Wasco kondigt een nieuwe samenwerking met Nathan Systems aan. Daarmee breidt de groothandel haar assortiment met vier belangrijke merken uit.

ISDE 2025: subsidie warmtepompen omlaag?

ISDE 2025: subsidie warmtepompen omlaag?

Het goede nieuws is, dat de ISDE subsidie in stand blijft tot 2030, al wordt het beschikbare budget de komende jaren telkens lager. Voor 2025 zijn wel enkele voorgenomen wijzigingen. De belangrijkste voor de installatiebranche is de subsidie op warmtepompen: de overheid is voornemens die aan te passen.

Warmtetransitie: "Er zijn eigenlijk niet zoveel smaken waaruit we kunnen kiezen" 

Warmtetransitie: "Er zijn eigenlijk niet zoveel smaken waaruit we...

"De overheid zou Nederland en de energievoorziening als één integraal systeem moeten zien waar alle Nederlanders aan meebetalen." Aan het woord is Rutger Bergboer, adviseur warmtetransitie van Gemeente Noordoostpolder.

Beeld: Shutterstock

Verergeren warmtepompen netcongestie?

Het verder elektrificeren van verwarming in gebouwen, leidt dat tot meer netcongestie - of is dat te kort door de bocht? Wat is nou precies 'het netcongestieprobleem in het laagspanningsnet' en welke rol speelt de warmtepomp daarin? De Vereniging Warmtepompen organiseert op 24 oktober in samenwerking met Flexiblepower Alliance Network een kennisbijeenkomst over dit onderwerp.