Kalibreren is het vaststellen van de afwijking ten opzichte van een herleidbare referentie (internationale standaard). Deze herleidbare referentie wordt vrijwel altijd geboden door een kalibrator in een laboratoriumopstelling, die op zijn beurt ook weer herleidbaar is gekalibreerd. De geconstateerde afwijkingen worden vermeld op een kalibratiecertificaat. Kalibreren is dus niet het vaststellen of een meetinstrument teveel afwijkt! Dit is namelijk een conclusie over de kalibratie. Verreweg de meeste kalibratielaboratoria vermelden uitsluitend de afwijking. Zij laten het aan de klant over om vast te stellen of de geconstateerde afwijkingen binnen of buiten de specificaties van het toestel vallen. Ook vermelden weinig kalibratielaboratoria de specificaties van het instrument op het certificaat (indien deze bekend zijn) en vermelden ook niet bij de meetwaarden of deze binnen of buiten de specificaties vallen.
Wat biedt de kalibratie-instantie?
Veel kalibratielaboratoria houden zich uitsluitend bezig met het kalibreren van instrumenten en niet met verkoop, onderhoud en reparatie van meetinstrumenten. Eventuele ISO-certificering van het laboratorium heeft dan ook uitsluitend betrekking op de uitvoering van kalibraties. Als een instrument wordt gejusteerd of als er daarnaast reparaties worden uitgevoerd, dan gebeurt dit meestal zonder autorisatie van de fabrikant en zonder originele onderdelen, wat grote gevolgen kan hebben voor de fabrieksgarantie en aansprakelijkheid. Indien een instrument wordt gekalibreerd bij een fabrikant of importeur, dan kan er meestal wel geautoriseerd onderhoud en reparaties worden uitgevoerd, maar dat beperkt zich dan weer vaak tot slechts dat ene merk. Euro-Index vormt een uitzondering omdat zij zowel fabrikant, importeur als distributeur is van diverse A-merken meetinstrumenten. Het laboratorium is daarbij Geautoriseerd Service Centrum van alle merken die zij vertegenwoordigd, is ISO-9001 gecertificeerd én ISO-17025 geaccrediteerd.
Voorkalibratie en justeren
De eerste handeling, die (indien mogelijk) wordt verricht is een voorkalibratie. Hier wordt de afwijking van het meetinstrument vastgesteld, waarmee de voorgaande periode vanaf de laatste kalibratie wordt afgesloten. Als het instrument binnen de specificaties presteert, mag er van uit worden gegaan dat dit gedurende de gehele voorgaande periode het geval is geweest. Als er één of meer waarden buiten specificaties zijn is het aan de gebruiker om te beoordelen of de geconstateerde afwijkingen invloed hebben gehad op besluitvorming bij het afregelen of keuren van installaties en vervolgens passende maatregelen te nemen. Niet alle kalibratie-instanties kunnen een toestel met te grote afwijkingen justeren (bijstellen), zodat de waarde weer ruim binnen specificaties ligt. Vaak ontbreekt het aan de juiste kennis, onderdelen of de noodzakelijke software hiervoor en zal het instrument moeten worden uitbesteed of gaat het ongerepareerd retour naar de klant. Een geautoriseerd laboratorium zal het instrument wel justeren, indien nodig repareren en vervolgens opnieuw kalibreren. De klant krijgt in zo’n geval dus 2 kalibratiecertificaten, een vóór- en nákalibratie.
De ene kalibratie is de andere niet
Als we een kalibratie even los zien van aanvullend onderhoud, justeren en repareren, dan zijn er nog steeds veel verschillen te vinden. Allereerst kan het aantal meetpunten waarop een instrument wordt gekalibreerd belangrijk zijn. Bij een groter aantal kalibratiepunten wordt de lineariteit over het hele bereik beter inzichtelijk. Andere belangrijke punten zijn de herleidbaarheid van de referentie en of er sprake is van een ISO-certificering. Als een kalibratie-instantie niet werkt met herleidbare kalibratiemiddelen, dan wordt de kalibratie niet erkend, ook al staat er kalibratie boven het certificaat. Als er wel met herleidbare standaarden wordt gewerkt dan wordt de kalibratie in elk geval in Nederland erkend. Als er sprake is van een ISO-17025 kalibratie dan worden er uitgebreide eisen gesteld aan het laboratorium, de kalibratiemiddelen, de competentie, de werkwijzen en wordt er een onzekerheidsberekening uitgevoerd. Deze kalibratiecertificaten worden ook internationaal erkend.
Het belang van een geautoriseerde instantie
Als een meetinstrument voor kalibratie wordt aangeboden aan een instantie die is geautoriseerd door de fabrikant, dan heeft dit diverse voordelen. Allereerst wordt de apparatuur volgens de voorschriften van de fabrikant onderhouden, gerepareerd, gecorrigeerd en gekalibreerd. Er worden hierbij uitsluitend originele onderdelen gebruikt en de fabrieksgarantie en eventuele certificering (bijvoorbeeld ATEX) blijven intact. De technici in het laboratorium zijn opgeleid en gevalideerd door de fabrikant. Zij beschikken over de juiste kennis, gereedschappen en software om de instrumenten te behandelen. Daarbij worden eventuele updates in de firmware van het instrument direct toegepast, zodat deze altijd actueel is en voldoet aan de huidige wet- en regelgeving. Autorisatie van een service centrum of laboratorium door een fabrikant kan altijd worden aangetoond met een certificaat van de fabrikant.
Dit artikel is gesponsord door Euro-Index.
