Over het algemeen is het drinkwater in Nederland van hoge kwaliteit en veilig om te drinken, zo stelt de Gezondheidsraad in het advies ‘Loodinname via kraanwater’. Maar een beperkt deel van de bevolking loopt gezondheidsrisico’s door hoge blootstelling aan lood via het kraanwater. Het gaat vooral om bewoners van oude huizen met loden binnenleidingen. De risico’s zijn het grootst voor zuigelingen die flesvoeding krijgen, jonge kinderen en ongeboren kinderen. Hoge blootstelling aan lood kan bij deze kinderen leiden tot een lager IQ. De Gezondheidsraad stuurde het advies ‘Loodinname via kraanwater’ op 6 november 2019 naar de Minister van Infrastructuur en Waterstaat.

Loden drinkwaterleidingen in woningen

Geheel loden drinkwaterleidingen zijn sinds 1960 niet meer toegestaan, maar in de praktijk komen in oude woningen nog steeds delen van loden leidingen voor, ook na sanering. Dat stelt de Gezondheidsraad in zijn advies. Daarnaast lijkt de sanering van loden binnenleidingen door particuliere woningeigenaren te stagneren, zegt de raad. Daarvoor zijn twee oorzaken: enerzijds is de eerdere subsidieregeling gestopt (1999-2005), anderzijds zijn loden leidingen veelal (deels) verborgen en onbekend bij bewoners of woningeigenaren. In de praktijk blijkt dat de buitenleidingen vaak tot de gevel zijn vervangen, dus niet helemaal tot de watermeter. Ook in de muren blijken nog geregeld stukken loden leiding te zitten die niet zijn vervangen.

Risico’s loden leiding beperken

Om de blootstelling aan lood in drinkwater te beperken, moeten zowel burgers als de rijksoverheid maatregelen treffen, zegt de Gezondheidsraad. De raad beveelt burgers in de eerste plaats aan om de resterende loden leidingen in oude huizen te saneren. In afwachting daarvan adviseert de raad de risicogroepen om flessenwater te gebruiken. Ook in nieuwbouwhuizen kunnen de loodgehaltes in het drinkwater de eerste maanden hoog zijn. De raad beveelt bewoners van deze huizen aan de kraan goed door te spoelen voor gebruik.

Overheidsmaatregelen nodig

Bij de Rijksoverheid dringt de Gezondheidsraad ook aan op meer maatregelen. Dat zijn onder meer het handhaven van nationale producteisen aan nieuwe leidingmaterialen en kranen en inzet voor Europese producteisen. De raad adviseert om bij de herziening van de Europese Drinkwaterrichtlijn te pleiten voor verlaging van de toegestane concentratie aan lood in de drinkwaternorm tot maximaal 5 µg/l. De Raad ziet ook kansen voor het vervangen van loden leidingen bij de plannen voor verduurzaming van de woningvoorraad: dat is immers het moment waarop meer ingrijpende vervangingen van technische installaties en bouwmaterialen kunnen worden gedaan.

Loden leidingen vervangen

Techniek Nederland waarschuwt net als de Gezondheidsraad al lang voor de gevaren van loden leidingen, zo stelt voorzitter Doekle Terpstra. “In ons land hebben nog 100.000 tot 200.000 woningen van vóór 1960 loden drinkwaterleidingen. Daardoor kunnen concentraties lood in het drinkwater voorkomen die schadelijk zijn. Loden leidingen die al meer dan 60 jaar in woningen zitten, kunnen bovendien gaan lekken als gevolg van slijtage. Daarom adviseren hun klanten al jarenlang om loden leidingen te vervangen.”

Leiding richting de keukenkraan

Huiseigenaren en verhuurders schrikken volgens de installateursvereniging soms terug voor de kosten van complete vervanging van de leidingen in een woning. Techniek Nederland dringt erop aan om in zo’n geval op zijn minst de waterleiding te vervangen die richting de keukenkraan loopt. Vanuit de keukenkraan wordt het meeste drinkwater getapt en daar brengt een loden leiding dus het hoogste risico mee voor de gezondheid van bewoners en bezoekers.

Subsidie voor vervangen leidingen

Als het aan Techniek Nederland ligt, gaan installateurs versneld aan de slag om loden leidingen te vervangen. De organisatie denkt dat de overheid daarbij een actieve rol moet spelen. Terpstra: “Omdat de kosten in veel gevallen een drempel vormen, kan de overheid niet blijven toekijken. Ruim twintig jaar geleden is een subsidie ingesteld waarbij de eigenaar nog altijd driekwart van de kosten zelf draagt. Dat werkt niet. Het gaat om de gezondheid van mensen, dus de overheid moet substantieel over de brug komen.”

Meldingsplicht loden leidingen

Techniek Nederland vindt dat het in ieder geval verplicht moet worden om de aanwezigheid van loden leidingen bij verkoop of verhuur van een woning te melden. Terpstra: “Een verbouwing of verhuizing is het handigste en voordeligste moment om loden leidingen te vervangen door kunststof of koper.”

Reactie minister op advies

Minister Cora van Nieuwenhuizen Wijbenga van Infrastructuur en Waterstaat heeft op 6 november gereageerd op het advies van de Gezondheidsraad. In een brief aan de Tweede Kamer schrijft ze:

“Ik acht het van groot belang dat de veiligheid van het drinkwater in samenwerking met verantwoordelijke partijen zo goed mogelijk wordt geborgd. In Nederland zijn de ministeries van IenW, VWS en BZK betrokken, elk vanuit hun eigen verantwoordelijkheden. In samenwerking met mijn collega’s van BZK en VWS zal ik bekijken op welke wijze de huidige aanpak mogelijk geïntensiveerd en/of uitgebreid kan worden.[…] In de Beleidsnota Drinkwater die ik april 2020 aan uw Kamer zal sturen, zal ik in meer detail ingaan op de wijze waarop ik en mijn collega’s van BZK en VWS aan de adviezen van de Gezondheidsraad invulling geven.”