Tekst: Evi Husson

Loden drinkwaterleidingen

Vroeger werd regelmatig lood gebruikt voor drinkwaterleidingen, maar sinds 1960 mag dit niet meer. Vanaf de jaren 80 groeide het besef dat deze materiaalsoort niet alleen schadelijk is voor het milieu, maar dat de inname van een te hoge concentratie lood eveneens kan leiden tot gezondheidsrisico’s. Geleidelijk aan zijn – mede dankzij een subsidieregeling van 1999-2005 – veel oude loden waterleidingen vervangen door leidingen in andere materialen. Naar schatting zijn er nog steeds ongeveer 1 à 200.000 woningen met loden waterleidingen.

Lees hierover ook:

Leidingen van gegalvaniseerd staal

Een van de eerste alternatieven voor loden waterleidingen waren waterleidingen gemaakt van gegalvaniseerd staal. Dit is een stalen leiding die door galvaniseren van een laagje zink is voorzien. Dit laagje zorgt ervoor dat de leiding minder snel zal corroderen.

Schroefdraadverbinding

Wanneer dit type waterleiding wordt gebruikt, moet met een aantal zaken rekening worden gehouden. Leidingen van gegalvaniseerd staal zijn vaak robuust, stijf en vormvast maar tegelijkertijd ook erg arbeidsintensief om te installeren. Het korten van de buizen, het trekken van een schroefdraadverbinding en het maken van verbindingen zorgt voor veel installatiewerk.

Corrosie

Een nadeel is ook dat de zinklaag na verloop van tijd slijt of afbreekt, waardoor roestdeeltjes in het water kunnen terechtkomen. Daarom wordt dit materiaal doorgaans niet gebruikt voor installaties waarbij het water is bestemd voor menselijke consumptie en hygiëne, maar veeleer bij veehouderijbedrijven of bedrijfsinstallaties. Gegalvaniseerd staal wordt in Nederland over het algemeen niet vaak gebruikt voor waterleidingen.

Koperen leidingen

Koper is een derde materiaal dat voor waterleidingen wordt gebruikt. Er zijn twee soorten te onderscheiden: hard koper en zacht koper. Om hardkoperen buizen te buigen, is altijd een buigtang nodig. Zachtkoperen buizen kunnen in principe met de hand worden gebogen en zijn door hun buigzaamheid geschikter voor gebruik in muren en vloeren.

Messing fitting of knelkoppeling

Koperen buizen kunnen met messing knelfittingen of knelkoppelingen worden verbonden. Knelfittingen bestaan uit een klemfitting, een knelring en een moer. Vóór de fitting wordt geplaatst, moet de buis eerst braamvrij worden gemaakt. Hierna wordt de koppeling over de buis geplaatst en de moer aangedraaid. Op deze manier gaat de binnenring knellen, waardoor er een sterke verbinding ontstaat. De moer mag daarbij niet te vast worden aangedraaid om lekkages te voorkomen.

Soldeertin en soldeerfitting

Ook met soldeerfittingen en soldeertin is het maken van verbindingen mogelijk. Hierbij is het belangrijk dat soldeertin geen lood bevat. Koperen soldeerfittingen zijn minder sterk dan messing soldeerfittingen. Stopkranen worden gebruikt wanneer het gewenst is om de watertoevoer te kunnen afsluiten. Een stopkraan heeft vaak een schroefdraad die met soldeerfittingen aan één zijde aan de buis kan worden gesoldeerd.

Koperen waterleidingen worden in Nederland minder gebruikt dan kunststofbuizen. Koper is een vrij duur materiaal, waardoor installateurs vaak voor andere oplossingen kiezen op plekken waar de waterleidingen niet zichtbaar zijn. De gangbare diameters voor koperen drinkwaterleidingen zijn 12, 15, 22 en 28 mm.

Kunststofleidingen

PVC-buizen

De afgelopen jaren zijn kunststof waterleidingen in populariteit toegenomen. Een veelgebruikte kunststofvariant voor waterleidingen is PVC (polyvinylchloride). Deze leidingen zijn doorgaans goedkoop en worden vaak aan elkaar gekoppeld door middel van lijmverbindingen. PVC wordt ook vaak bij afvoerbuizen toegepast waarbij 32, 40 en 50 mm gangbare diameters zijn (met uitzondering van toiletten).

PP-buizen

Een tweede kunststofvariant is PP (polypropyleen). Van dit materiaal worden zowel aan-als afvoerleidingen gemaakt. Ze worden met elkaar verbonden door middel van spiegellassen (een andere benaming is stuiklassen). Buizen en fittingen worden hierbij verwarmd met een verwarmingselement (de lasspiegel) en tegen elkaar gedrukt. De uiteinden gaan smelten waardoor bij het uitharden van de gesmolten kunststof een verbinding tot stand komt.

PP-buizen versus PVC-buizen

PP-buizen zouden ten opzichte van PVC-buizen een hogere mechanische weerstand hebben. Dit betekent dat ze beter bestand zijn tegen hoge temperaturen en resistenter zijn tegen chemicaliën. Afhankelijk van de doeleinden worden verschillende diameters gebruikt.
Nog een kunststofvariant is de buis-in-buis die bestaat uit een binnenbuis van geëxtrudeerd polyethyleen. De buis kan worden afgerold en er is geen fitting nodig. Dit type waterleidingen kunnen wel sterk krimpen en uitzetten.

PEX-buizen

Meerlaagse kunststofbuizen (PEX) zijn eveneens geschikt voor het transport van koud en warm drinkwater. Ze bestaan uit een laag polyethyleen, een laag aluminium en nogmaals een laag polyethyleen. De tussenlaag zorgt ervoor dat het krimpen en uitzetten minimaal is. Fittingen die bij dit type buizen worden gebruikt zijn schroef- of persverbindingen. Dit type buis wordt veelvuldig toegepast bij de aanleg van drinkwaterleidingen.

Welk materiaal bij welke toepassing?

Welk materiaal het meest geschikt is, hangt sterk af van de toepassing. Gaat het om warmwaterleidingen, dan kan bijvoorbeeld geen PE worden gebruikt. Ligt er al een waterleiding van koper, dan kan geen gegalvaniseerd staal worden gebruikt omdat de combinatie van deze twee leidt tot galvanische corrosie. Het sterkste metaal zal het zwakste metaal aantasten, met lekken tot gevolg.

Maatvoering leidingen

Naast het materiaal is ook de maatvoering van belang. De hoofdleiding heeft in woningen doorgaans een diameter van 22 millimeter, aftakkingen van de hoofdleiding hebben vaak een diameter van 15 mm evenals aftakkingen naar douche-, bad- en keukenkraan. Waterleidingen richting toilet, toiletkraan en wastafelkraan hebben doorgaans een diameter van 12 mm.