Tekst: Joop van Vlerken

“De voordelen van kunststofleidingen zijn duidelijk. Ze zijn erg flexibel en makkelijk aan te leggen. En misschien nog belangrijker; ze zijn een stuk goedkoper dan bijvoorbeeld koperen leidingen.” Dat verklaart volgens Oscar Nuijten van Edu4Install waarom veel installateurs kiezen voor kunststofleidingwerk.

Zonder buigtang

“De keuze is vaak prijsgedreven. Maar er is ook minder vakkennis nodig om kunststofleidingen aan te leggen. Bochten in koperen leidingen moet je maken met een buigtang, terwijl je kunststofleidingen met een kleine diameter zonder dit gereedschap kunt buigen.”

Nadelen kunststofleidingen

Het toepassen van kunststofleidingen heeft ook nadelen, benadrukt Nuijten. “Kunststof zet meer uit. Bij vrijliggende leidingen moet je zorgen voor voldoende expansieruimte. Kunststof is ook niet zo stijf als koper, waardoor je meer beugels moet gebruiken. Daarnaast zijn drukverliezen een belangrijke issue bij het gebruik van kunststofleidingen. Hierdoor is het soms niet mogelijk om de vereiste volumestroom op het tappunt te halen.

Drukverliezen

”De grote drukverliezen worden voornamelijk veroorzaakt door verkeerde inschattingen van installateurs”, legt Nuijten uit. “Er zijn nog steeds installateurs die bij het bestellen van de leidingen letten op de buitendiameter, terwijl de wanden van kunststofleidingen dikker zijn. Als je dus dezelfde buitendiameter bestelt voor kunststof als voor koper, blijft er weinig binnendiameter over.”
“Veel installateurs beseffen niet dat de binnendiameter een gigantische invloed heeft op het drukverlies. De keuze voor een iets kleinere binnendiameter kan leiden tot drukverliezen die wel 2,5 tot 3 keer zo hoog zijn.”
Het bestellen van te dunne kunststofleidingen is een fout die tegenwoordig niet vaak meer gemaakt wordt, vertelt Nuijten. “De markt is hier nu wel van op de hoogte en ze weten dat ze moeten letten op de binnendiameter die vergelijkbaar of groter moet zijn dan de binnendiameter van een koperen leiding.”

Systemen niet uitwisselbaar

Een ander nadeel van kunststof is dat er veel verschillende systemen zijn, vertelt Nuijten. “Elke fabrikant heeft zijn eigen systeem. Er zijn zelfs fabrikanten die verschillende leidingsystemen in hun assortiment hebben. En ze hebben nog weinig uitwisselbare koppelingen of gereedschap. Dus als een installateur eenmaal met een bepaald systeem werkt, zal hij niet snel overstappen, omdat hij dan ook andere koppelingen en gereedschap moet gebruiken.”

Vernauwingen leidingsysteem

Daarnaast veroorzaken de meeste fittingen bij kunststofleidingen vernauwingen in het leidingsysteem, waardoor de drukverliezen nog groter worden. Bij sommige systemen is dit probleem veel erger dan bij andere systemen. Het is bij kunststofleidingen dan ook belangrijk om goede leidingberekeningen te maken, legt Nuijten uit.

Koperen knie voor leidingen: veroorzaakt geen vernauwing (bron: VIEGA).

Juiste weerstanden berekenen

“Maar dat is niet altijd even eenvoudig, omdat niet alle leveranciers de correcte weerstanden doorgeven die door vernauwingen bij fittingen ontstaan. De installateur moet zeker weten dat ze de juiste weerstanden berekenen en dat ze volgens de juiste normen getest zijn. Er zijn helaas fabrikanten die het drukverlies in hun fittingen bagatelliseren.”

Weinig water uit de kraan

Als de verschillende problemen gecombineerd zijn in een project, kan het drukprobleem uit de hand lopen, vertelt Nuijten. “Als én de diameter te klein is én er flinke vernauwingen in het systeem zitten door de koppelingen, komt er nauwelijks water uit de kraan. Dat ben ik in de praktijk wel eens tegen gekomen. Het probleem is dan dat je achteraf bijna niets meer kunt doen, omdat de leidingen weggewerkt zijn. In sommige gevallen is het zelfs nodig om een drukverhogingsinstallatie toe te passen om de waterdruk bij de tappunten nog acceptabel te maken.”

Axiaal-radiaal persfitting met kleine vernauwing (bron: VIEGA).

Stromingsgeluiden

Nog een nadeel bij sterke vernauwingen zijn de stromingsgeluiden, gaat Nuijten verder. “In de vernauwingen gaat de stroomsnelheid omhoog en ontstaan turbulentie- en stromingsgeluiden. Bij in het beton gestorte leidingen hoor je dit niet. Maar als een leiding achter bijvoorbeeld een metalstudwand zit en de vernauwingen zijn te groot, kun je er geluidshinder van hebben.”

Goede leidingberekening

Budget is een belangrijke factor in het ontstaan van problemen met kunststofleidingen. Het is daarom als opdrachtgever essentieel om een goede leidingberekening te vragen bij een opdracht voor een leidingsysteem.

“Als de opdrachtgever toestemming geeft om kunststof te gebruiken en de installateur maakt geen goede berekening, maar gaat met te optimistische vuistregels aan de slag, kan het mis gaan. Het komt geregeld voor dat er in zulke projecten te weinig waterdruk is voor de tappunten op de derde of zelfs al op de tweede verdieping. De minimaal vereiste druk wordt op het ongunstigste punt bepaald. Dat is meestal het tappunt dat het verste van het warmwatertoestel af ligt. Daar moet de gebruiksdruk minimaal 1 bar zijn.”

Knelfitting die gemiddelde vernauwing veroorzaakt (bron: Rehau).

Temperatuurschommelingen douchewater

Drukverschillen tussen warm en koud water zijn normaal, maar te grote en wisselende drukverschillen kunnen leiden tot schommelingen in de temperatuur van het douchewater, ook na een thermostatische mengkraan. Dit kan volgens Nuijten voorkomen worden. “Bij uitgebreide installaties is het belangrijk dat het water in de warmwaterleiding in dezelfde richting stroomt als in de koudwaterleiding. Als dat niet het geval is kunnen te grote en wisselende drukverschillen ontstaan.”

Wachttijd warm water langer

In kunststofleidingen kan de wachttijd voor warm water langer zijn, vertelt Nuijten. “Doordat er voor vanwege hogere weerstanden in het systeem vaak iets grotere binnendiameters gebruikt moeten worden, duurt het langer voordat het afgekoelde water het systeem uitgestroomd is en wordt de wachttijd voor warm water op het tappunt langer. Je hebt dus minder drukverlies, maar de wachttijd voor warm water wordt langer. Vooral in grotere woningen, waarbij sommige tappunten ver van het warmwatertoestel af liggen, lukt het niet om de leidingwachttijd onder de vereiste 20 seconden te houden.”

Knie die grote vernauwing en grote weerstand veroorzaakt.

Circulatieleidingen

In grotere gebouwen is het toepassen van kunststofleidingen soms lastig, omdat ze niet geschikt zijn voor hogere temperaturen, legt Nuijten uit. “In grote gebouwen zoals hotels of zorginstellingen wordt vaak een circulatiesysteem toegepast voor warm water om een acceptabele wachttijd op alle tappunten te krijgen. Maar om de temperatuur van 60 graden in de retourleiding te garanderen moet de watertemperatuur in de aanvoerleiding in de praktijk vaak worden verhoogd tot ver boven de vereiste 65 graden. Daar kunnen kunststofleidingen niet tegen. Voor circulatiesystemen wordt dan ook vooral koper gebruikt.”

Fittingen voor bochten

Nuijten maakt zich zorgen over een gebrek aan vakmanschap in de installatiesector. “Grotere leidingdiameters moeten ook gebogen worden. Maar je ziet dat veel installateurs dat niet willen en daardoor voor bochten gewoon fittingen gebruiken, terwijl dat eigenlijk niet nodig is. En daardoor ontstaan weer vernauwingen.”

Aandachtspunten bij kunststofleidingen

Let goed op de binnendiameter van het leidingsysteem als je kunststofleidingen bestelt. Een koperen leiding heeft een dunnere wand waardoor bij een even grote buitendiameter, de binnendiameter van een kunststofleiding kleiner is.
Bij het werken met kunststofleidingsystemen is goedkoop vaak duurkoop. Grote vernauwingen bij fittingen en verbindingen komen vaak voor bij goedkopere systemen, waardoor drukverliezen kunnen ontstaan.
Het toepassen van fitting knieën in plaats van gebogen bochten kan onnodig. hoge drukverliezen in het leidingsysteem veroorzaken.
Let bij de leidingberekening op de juiste inwendige diameters. Bij sommige fabrikanten kunnen deze diameters afwijken.
Als je kiest voor een bepaalde leidingfabrikant, werkt deze vaak met bepaald gereedschap en koppelingen die niet uitwisselbaar zijn met andere merken. Het is dus belangrijk om goede overwegingen over prijs en kwaliteit te maken alvorens je kiest voor een bepaald merk kunststofleidingen.
Zorg bij uitgebreide installaties dat warmwaterleidingen dezelfde kant oplopen als koudwaterleidingen om drukverschillen tussen warm en koud water te minimaliseren.
Kunststofleidingen zijn vaak niet geschikt voor temperaturen hoger dan 65 graden en om deze reden kunnen ze beter niet toegepast worden in circulatiesystemen waar de watertemperatuur vaak nog hoger is.
Maak vooraf een goede leidingberekening. Achteraf geconstateerde drukproblemen kunnen maar moeizaam opgelost worden.
Bij vernauwingen in leidingen met een kleine diameter kunnen stromingsgeluiden ontstaan, vooral als deze niet in het beton gestort zijn.
ISSO heeft een handige uitgave “Montagerichtlijnen voor kunststof leidingsystemen in sanitaire installaties”