Tekst: Evi Husson

De Legionellabacterie veroorzaakt zo’n 300 tot 400 slachtoffers per jaar, waarvan 2-10% met dodelijke afloop. Dat stelt het onderzoek ‘Drinkwaterveiligheid en Legionella’ van ISSO. Hoe komt het toch dat de legionellabacterie, ondanks alle voorschriften in de bouwregelgeving, nog altijd welig tiert in drinkwaterinstallaties?

Installateurs bekend met NEN 1006

Het ligt niet aan de kennis van de installateur, vertelde Irene van Veelen van Isso eerder in Gawalo: “Installateurs zijn over het algemeen goed bekend met de NEN 1006, de voorschriften voor de aanleg van drinkwaterinstallaties. Het probleem bevindt zich vaak in de bestaande bouwplannen. Leidingen kunnen niet veilig worden aangelegd omdat praktijkrichtlijnen voor het aanbrengen van warme en koude zones bij installaties nauwelijks worden meegenomen in de bouwplannen. Als een gebouw eenmaal bouwkundig is ingedeeld, wordt het soms heel lastig om volgens de richtlijnen te installeren.”

Probleem bij ontwerp en afstemming

Hans Kruijt, inspecteur op de afdeling inspectie van drinkwaterbedrijf Oasen, deelt die opvatting: “Legionella is geen nieuw fenomeen. Er zijn voldoende publicaties die aangeven wat wel en niet mogelijk is. Wanneer we inspecties uitvoeren en installateurs aanspreken op wat beter kan, blijkt maar sporadisch dat niet over voldoende kennis wordt beschikt. Over het algemeen zijn installateurs goed op de hoogte van wat kan en wat niet kan. Het grootste probleem ligt bij het ontwerp en de afstemming met de installateur. Architecten en opdrachtgevers houden nog te weinig rekening met de randvoorwaarden waaraan drinkwaterinstallaties moeten voldoen.”

Alles volgens NEN 1006 en Waterwerkbladen

Jan Vreijsen is hoofd werkvoorbereiding bij Installatie Maatschappij H.Ek, totaalinstallateur voor de woningbouw. “Binnen ons bedrijf zijn de regels rond legionella duidelijk. Vanuit de directie is er een beleidsverklaring opgesteld die aangeeft dat we alles volgens de regelgeving, de NEN 1006 en de waterwerkbladen installeren. We volgen daarbij de ISSO-publicaties om te komen tot veilige installaties. Intern houden we ook regelmatig opleidingen en bijeenkomsten om op de hoogte te blijven van nieuwe technieken, regelgeving en wijzigingen in onze eigen werkmethodes of werkvoorschriften. Zo is altijd voor iedereen duidelijk wat de laatste stand van zaken is en hoe we ons eraan houden.”

Legionellavrij ontwerpen en installeren

Richtlijnen volgen blijkt in de praktijk niet altijd even gemakkelijk. “Het grootste probleem waar we tegenaan lopen, is dat in de NEN 1006 met de waterwerkbladen wat betreft legionellavrij ontwerpen alleen de eis staat beschreven dat koud water niet boven de 25 graden mag komen. De richtlijnen zoals de ISSO-publicaties bieden ons als installateurs goede handvatten om legionellavrij te ontwerpen en installeren. Echter, opdrachtgevers of klanten hebben soms andere ideeën over de uitvoering van de installatie en geven dan als argument dat de ISSO-publicaties slechts richtlijnen zijn en geen wetgeving. Wanneer opdrachtgevers de publicaties als vrijblijvende adviezen beschouwen, houden we toch voet bij stuk. Het welzijn van de eindgebruikers en schoon drinkwater zijn voor ons heel belangrijk. Dit zorgt in de praktijk jammer genoeg menigmaal voor discussies.”

Hotspotvrije aanleg met voldoende afstand tussen de vloerverwarmingsleidingen en de waterleidingen die ingestort zijn in de beton en in de wand naar de aansluitpunten lopen.

Waterleiding via muren in plaats van plafond

Het hoofd werkvoorbereiding geeft een aantal voorbeelden. “Bij stapelwoningen zoals seniorenflats liggen de badkamers vaak boven elkaar, waardoor je de waterleidingen niet in de plafonds kan wegwerken omdat door opstijgende warmte de temperatuur in de plafonds boven de 25 graden kan uitkomen. Een oplossing is om de waterleidingen hier via de muren te laten lopen.”

De waterleiding voor de douche wordt geheel door de wand versleept omdat de cv-leiding hier ook in de smeervloer aangelegd diende te worden.

Cv-verdeler niet onder cv-ketel

Nog een voorbeeld is het verzoek om de cv-verdeler bij de ketelopstelling te hangen. “Regelmatig ontwerpt een architect een mooie ruimte bij een leidingschacht waar een cv-ketel komt te hangen en wil hij ook graag de verdeler daar plaatsen. Omdat we als bouwpartner vaak al meedraaien bij grote projecten, proberen we al in het aanlooptraject bij opdrachtgevers en projectleiders te melden wat een legionellavrije installatie met zich meebrengt, zodat tijdig een andere oplossing kan worden bedacht. De verdeler komt dan bijvoorbeeld in de gang en niet onder de ketel.”

Opstelling verdeler buiten de berging / opstellingsruimte cv-ketel.

Hotspotvrij opleveren

Het meest bijzondere voorbeeld is misschien nog wel een ervaring met een koppige bewoner. “Ik ben ooit een situatie tegengekomen waarbij een bewoner aangaf dat we de vloerverwarming en de verdeler konden plaatsen conform de richtlijnen. Echter, hij had daarbij wel het verzoek de verdeler op twee meter hoog te plaatsen en zo twee meter extra slang per groep te voorzien. Dit wellicht met de bedoeling om na oplevering de verdeler weg te halen van de originele plek en tegen alle adviezen in bij de ketel te kunnen hangen. Het is vreemd dat wij als installateur aan alle wet- en regelgeving willen voldoen en hotspotvrij opleveren terwijl de eindgebruiker zich niet druk maakt om legionella en de richtlijnen aan zijn laars wil lappen. Esthetiek was bij deze gebruiker blijkbaar belangrijker dan gezondheid. Hoe gek wil je het hebben?”

Tips voor legionellaveilig ontwerpen en installeren

Probeer al bij het ontwerp van een gebouw de samenwerking met de architect of opdrachtgever op te zoeken zodat rekening kan worden gehouden met de richtlijnen rond legionella.
Kies niet voor de goedkoopste oplossing wanneer dit risico op legionellabesmetting met zich meebrengt.
Rekenprogramma’s die berekenen of koud water boven de 25 graden Celsius water uitkomt, zijn richtlijnen en bieden niet altijd garanties, zeker niet op de grens van 25 graden Celsius. Randvoorwaarden kunnen veranderen, waardoor enige marge is aan te bevelen.
Zorg voor installaties op maat. Overcapaciteit van tapwaterpunten werkt legionellabesmetting in de hand.
Het beheer van een drinkwaterinstallatie is net zo belangrijk als een goede installatie. De gebruiker dient zich bewust te zijn van een goed beheer. Een installateur kan de gebruiker hierop wijzen.
Publicaties die installateurs kunnen gebruiken om aan de richtlijnen te voldoen zijn:
o NEN 1006 – Algemene voorschriften voor leidingwaterinstallaties, en de waterwerkbladen
o ISSO-publicatie 30.5 Richtlijnen voor legionellapreventie bij het ontwerp en het gebruik van leidingwaterinstallaties in woningen
o ISSO-publicatie 55.1 Handleiding legionellapreventie in leidingwater
o ISSO/SBR-publicatie 811 Integraal ontwerpen van legionellaveilige woningen
o Hotspotvrij ontwerpen/Checklist ‘hotspots’ in waterleidingen van 2013
o CUR-Aanbeveling 120:2017 – Legionellaveilige gebouwen
Er is veel informatie te vinden op de volgende websites:
o www.infodwi.nl
o www.isso.nl
o www.uneto-vni.nl

Meer lezen over legionella:

Legionella eist meer slachtoffers dan koolmonoxide

“Legionella ligt op de loer als je van richtlijnen afwijkt”

Wat is Legionella Pneumophila?

Legionella sneller gedetecteerd dankzij nieuwe chip

Legionellascan helpt adviseur en gebouweigenaar bij naleven regels

Legionella voorkomen: waar gaat het fout?