Ontwerpers in de installatietechniek moeten niet meer alleen de bestaande oplossingen kennen, maar juist moet leren nadenken en afwegen waarom een bepaalde installatie geschikt is. Door niet alles blindelings op te volgen, maar door zelf na te denken, ontstaan er combinaties van oplossingen die nog niet bestaan. Kortom, tegenwoordig gaat de voorkeur uit naar functioneel en conceptueel denkende ontwerpers.

Comfort en gezondheid

Volgens Gerard Jansen, kerndocent bij HIT-W en adviseur integrale en duurzame gebouwconcepten bij Royal HaskoningDHV, verandert er veel voor ontwerpers van werktuigkundige installaties in en rondom gebouwen. Niet alleen het installatietechnisch ontwerp op zich wordt steeds belangrijker, maar ook de groeiende context zoals circulariteit en het gebruik van natuurlijke materialen die moeten leiden tot een comfortabele en gezonde werk- en leefomgeving. Waar enkele jaren geleden het uitsluitend energiezuinig maken van gebouwen nog een keuze was, is dat tegenwoordig vastgelegd in een wettelijk kader.

Energielabel C en energieleverend

Zo moeten bijvoorbeeld kantoren in 2023 een energielabel C hebben en in 2030 is dat zelfs al label A. Daarnaast moet in 2050 de CO2-uitstoot met maar liefst 95% zijn gedaald. De energietransitie en verduurzaming van de gebouwde omgeving gaat dus op korte termijn een groot effect hebben op de installatiebranche. “Bij nieuwe gebouwen kun je vooraf rekening houden met het duurzaam verwarmen en koelen van de ruimte en zelfs zodanig ontwerpen dat deze energieleverend worden.

[intermezzo:1]

Complexer en meer verweven

Bij bestaande gebouwen komt er toch wel iets meer kijken. Bovendien gaat innovatie door en worden ventilatie-, koel- en warmtesystemen steeds complexer en in elkaar verweven. Daarom is het belangrijk dat ontwerpers van werktuigkundige installaties leren om weloverwogen keuzes te maken tussen kwaliteit, duurzaamheid, energiezuinigheid, betrouwbaarheid, geluidsniveau en flexibiliteit, zonder de kosten uit het oog te verliezen. De keuze voor de installaties is dus afhankelijk van veel meer factoren en vereist een integrale afweging. Dat begint allemaal bij een goede vergelijking, bijvoorbeeld een multicriteria-analyse in de vorm van een Excel-sheet”, aldus Jansen.

Ontwerpen aan de hand van criteria

Volgens Jansen begint een goed installatiemodel bij een berekeningssheet waarin alle belangrijke criteria zijn meegenomen. “Bij HIT (Hogere installatietechniek voor werktuigkundige installaties, red.) doen we dat gewoon in een Excel-sheet. De reden ervoor dient het leerdoel: als je het kunt laten berekenen door een zelf opgezette en ontwikkelde Excel waarin de onderlinge relaties worden ondergebracht, dan weet je echt hoe het werkt.” Aan de hand van de berekeningssheet kan er een functionele oplossing worden ontwikkeld die vervolgens ondergebracht kan worden in een ‘echt’ model.

Niet de onderdelen, maar het geheel

“We leren studenten in tegenstelling tot enkele jaren geleden niet meer wat voor onderdelen er allemaal in een installatie of component zitten, maar wat een installatie doet en hoe je aan de hand van allerlei randvoorwaarden kan afwegen welke installaties het meest geschikt zijn om een bepaald type gebouw te klimatiseren. Dat is een groot verschil.” De HIT-W opleiding van Avans+ geeft studenten de kans om te werken aan realistische projecten, waarbij ‘leren door te doen’ hoog in het vaandel staat. Zo zijn er bijvoorbeeld projecten waarbij studenten een installatietechnisch ontwerp kunnen ontwikkelen voor het klimatiseren van een zwembad, laboratorium of een datacentrum.

De praktijk

Bij het definiëren van de benodigde warmte- en koudetechniek is duurzaamheid een essentiële eis binnen een project. “Door te werken aan projecten die in de praktijk daadwerkelijk voor kunnen komen, ontwikkelen studenten zich veel sneller. Zulke projecten zijn opgezet om zonder consequenties juist eens flink tegen de lamp te lopen. Daarmee leer je op hoog niveau beslissingen maken die in het bedrijfsleven heel goed van pas komen”, aldus Jansen.

Werken en leren

De HIT-W opleiding is opgezet voor studenten die werkzaam zijn bij een installatietechnisch bedrijf en die zich verder willen ontwikkelen op het gebied van hernieuwbare energie voor het opwekken en distribueren van warmte, koude en elektriciteit in gebouwen. Uiteraard komen technische systemen zoals warmtepompen, wtw-systemen en diverse vormen van duurzame opwekking uitgebreid aan bod. “Laten we vooropstellen dat de combinatie van werken en leren niet eenvoudig is. Werkgevers moeten ruimte bieden voor deze opleiding.”