Tekst: Nadine Huiskes, Leene communicatie

In Amsterdam-West en -Noord maken 35.000 huishoudens gebruik van stadsverwarming van Westpoort Warmte. In het zuiden en oosten van de stad zijn 48.000 huishoudens aangesloten op een warmtenet van Vattenfall. Met de ontwikkeling van de zogenoemde South Connection worden de twee netten nu onderling verbonden, met als doel de transitie naar een aardgasvrije stad te versnellen. Amsterdam wil in 2040 aardgasvrij zijn. In totaal zullen dan naar verwachting 290.000 huishoudens gebruikmaken van stadsverwarming.

Meer aansluitingen op warmtenet

“De belangrijkste reden voor Vattenfall om de koppeling tussen de warmtenetten te realiseren is dat het hierdoor mogelijk wordt om te voldoen aan de toekomstige vraag naar aardgasvrije warmte”, vertelt Roel Hinz, senior projectmanager bij Vattenfall Heat Projects. In de twee gebieden die de South Connection verbindt, komen er in de periode tot 2025 naar verwachting zo’n 25.000 aansluitingen bij.”

Hulpwarmtecentrale en warmtebuffer

Naast het verbinden van de twee warmtenetten – een uitbreiding van zo’n vier kilometer – is langs het traject van de South Connection een hulpwarmtecentrale gebouwd. Bij de hulpwarmtecentrale wordt binnenkort ook een warmtebuffer aangelegd, die tijdens warme perioden warmte opslaat, die in koudere tijden kan worden ingezet op het warmtenet.

Nieuwe boortechnieken

Het koppelen van grote warmtenetten is zeldzaam in Nederland. Ook wat betreft de toegepaste technieken is de South Connection bijzonder. In totaal komen er veertien boringen aan het project te pas, vertelt Ton Kamp, projectmanager vanuit aannemer Denys.

“In vijf gevallen gaat het om open-frontboringen, wat inhoudt dat tijdens de boring de leiding direct mee de grond ingaat. Een andere techniek is horizontal directional drilling (HDD). Hierbij wordt gestart op het maaiveld, waarna via een hoek geboord wordt tot een diepte tussen de 18 en 55 meter. Vervolgens stuurt de boormachine vlak om op gelijke hoogte te kunnen boren. Om naar boven te komen wordt weer omhoog gestuurd, om vervolgens met een hoek van tussen de twaalf en twintig graden op het maaiveld boven te komen.”

Vooral in gebieden met veel bestaande bouw en verkeersknooppunten zijn boringen een belangrijk middel om het warmtenet met minimale hinder uit te breiden. Bij de traditionele methode wordt een straat opengebroken zodat de leiding erin kan worden gelegd.

Zinker om watergang te kruisen. Foto: Hans Peter van Velthoven voor Vattenfall.

Boren onder snelweg en rivier

Bij de aanleg van de South Connection hebben de leidingen de snelweg A10 en de rivier de Schinkel moeten kruisen. Met de HDD-techniek is hiervoor tot een diepte van 55 meter geboord. Bij de aanleg is bovendien gebruikgemaakt van een vernieuwend concept, waarbij een warmteleiding van ruim een kilometer op het water is gebouwd tot een uiteindelijke lengte van 1.140 meter. Vervolgens is de volledige leiding door het boorgat getrokken.

Leiding van een kilometer

Kamp: “In een stedelijke omgeving is er op het vasteland geen plek om een leiding van ruim een kilometer te maken. Daarom hebben we op het naastgelegen Zuideramstelkanaal een steiger van driehonderd meter lang en acht meter breed gebouwd. Hiervoor moesten zeshonderd houten palen van twaalf meter lang het kanaal in worden gedrukt. Op dit plateau is de leiding in vier delen van 275 meter gebouwd. Met behulp van drijfleidingen en grote zwembanden zijn de delen vervolgens op het kanaal aan elkaar vastgemaakt en te water gelaten.”

Pontons met de 1 kilometer lange warmteleiding. Foto: Hans Peter van Velthoven voor Vattenfall.

Leiding in boorgat

De volgende stap was de leiding in gereedheid brengen voor het boorgat even verderop en het doortrekken ervan. Met meerdere telescoopkranen is de leiding van ruim een kilometer lengte richting het Olympisch stadion gemanoeuvreerd. Daar is de leiding het boorgat ingetrokken, onderdoor de Schinkel en de A10. Kamp: “De tijdbesparing is dankzij deze aanpak heel groot. Het maken van het boorgat nam twee weken in beslag, het intrekken van de buis slechts een dag.” Verschillende partijen uit binnen- en buitenland hebben inmiddels interesse getoond in de vernieuwende aanpak.

Boogboring onder kanaal

Voor de aanleg van de South Connection is een boogboring uitgevoerd van 150 meter onder het Zuideramstelkanaal door. Hinz: “Het is wereldwijd de eerste keer dat een boogboring met geïsoleerde warmteleidingen is uitgevoerd. Normaal plaats je twee damwanden waarmee je een stukje van het kanaal drooglegt. Je maakt een betonnen constructie, daar leg je de leiding in en vervolgens worden de damwanden verwijderd. Je bent hier zo’n zestien weken mee bezig, met behoorlijk wat hinder voor het vaarverkeer. Nu hebben we slechts twee weken nodig gehad om de boogboringen te realiseren.”

Leidingen voorbuigen

De innovatieve aanpak bestond uit het mechanisch voorbuigen van de leidingen, vult Kamp aan. “De drie stukken leiding van 48 meter zijn opgebouwd uit drie kleinere stukken, die elk in de juiste bocht zijn gebogen. De drie grote stukken leiding zijn met behulp van kranen voor het boorgat onder de juiste hoek in stelling gebracht, waarna ze ter plekke – hangend in de lucht – aan elkaar zijn vastgemaakt en het boorgat ingetrokken.”

Samenwerken in de ondergrond

Het traject van de South Connection loopt ook langs de Stadionkade, een dichtbebouwd gebied langs het Zuideramstelkanaal. Zowel boven als onder de grond was de straat toe aan vernieuwing. De inpassing van het warmtenet in de ondergrond zorgde voor een ingewikkelde puzzel, vertelt Wim Swart, directievoerder groot onderhoud van stadsdeel Zuid bij gemeente Amsterdam. “Alles komt aan op goed overleg met elkaar, heldere afspraken maken en je ook aan de afspraken houden. De voorbereidende fase verliep af en toe wat stroef, maar tijdens de uitvoering – die we in vijf fasen hebben opgeknipt – ging alles heel goed.”

“Ik denk dat onze driewekelijkse overleggen daar een belangrijke bijdrage aan hebben geleverd. Daar werkten we bijvoorbeeld samen aan oplossingen als de ondergrond er in de praktijk toch anders uit bleek te zien dan op de tekeningen. De uitbreiding van het warmtenet onder de Stadionkade is daarom een goed voorbeeld van een goede samenwerking in een drukke boven- en ondergrond.”