Tekst: Katja van Roosmalen

Misschien is het wel een van de grootste barrières bij verduurzaming: het woord ‘moeten’. Vaak zorgt het voor een verlammend effect. Maar er zijn ook mensen die er anders mee omgaan. Zij zien kansen. Vooral in de installatiesector lijkt die hands-on mentaliteit er te zijn. Al ervaren ook installateurs keuzestress als het gaat om duurzame oplossingen. Want wat is het meest effectief? Isoleren, de warmtepomp, zonneboilers of zonnepanelen? ‘Drawdown, het meest veelomvattende plan ooit om klimaatontwrichting te keren’ geeft daar antwoord op: het is allemaal goed! Met Ruud Koornstra, Sven Jense en Nicoline Breed bespreken we deze wereldwijde bestseller.

Inzicht in CO₂-reductie

Bij het verminderen van de wereldwijde CO₂-uitstoot geldt de wet van de grote getallen. Stel dat we van alle gebouwen inzicht hebben in de energieprestaties en systemen worden geautomatiseerd en geoptimaliseerd, dan levert dat wereldwijd een CO₂-reductie van 4,62 gigaton op. Een paar andere voorbeelden zijn: beter geïsoleerde woningen (8,27 gigaton minder CO₂-uitstoot), slimme thermostaten (2,62 gigaton) en het gebruikmaken van warmtepompen (5,2 gigaton). Maar wat heeft u als installateur aan die wetenschap? Kort gezegd: inzicht.

Kansen door innovaties

“Maar dat is maar een deel van de reden waardoor ik zo gegrepen werd door Drawdown”, zegt Sven Jense van Climate Cleanup. “Mij sprak vooral de blijde boodschap aan. Ik word gelukkig van vernieuwing, van de positieve energie en de kansen die innovaties bieden. Neem bijvoorbeeld het gebruik van zeewier. In het boek wordt het zijdelings benoemd, maar ik ken de voordelen al langer omdat in Nederland met het telen van zeewier voorop loopt. Stel dat we veel meer zeewier gebruiken, dan heeft dat veel voordelen. Het groeit snel en het water bij bijvoorbeeld offshore windmolenparken wordt effectief gebruikt. Bovendien slaat zeewier veel CO₂ op, het is geweldig voedsel voor mens en dier, het kan gebruikt worden als isolatiemateriaal en omgezet worden in groengas. Het is die gelaagdheid die me aanspreekt en die ik in Drawdown terugvind.”

Duurzame oplossingen betaalbaar en effectief

Jense vertaalde het boek dit voorjaar met Maurits Groen. “Drawdown laat zien dat duurzame oplossingen betaalbaar zijn én enorm veel effect hebben. Het is ook geen ranglijst. Weliswaar staat er aan het eind van het boek een overzicht, maar eigenlijk is het een grabbelton. Het boek werkt ook volgens een ander principe; het gaat niet om moeten, maar om zin krijgen in.”

Gedrag veranderen

En juist dat laatste is volgens hem nodig. “Gedrag veranderen is niet eenvoudig. Neem een stukje vlees op de barbecue, dat vindt bijna iedereen lekker. Als we dat vlees vervangen voor groenten heeft dat een enorme klimaatimpact. Die wetenschappelijke benadering spreekt weinig mensen aan. Het gaat uit van minderen, dat is per definitie lastig. Daarom moeten we duurzaam eten leuker maken, bijvoorbeeld met aantrekkelijke groenterecepten voor de barbecue. Alleen dan vindt het navolging.”

“En dat is precies wat Drawdown wil bereiken. Paul Hawken, de schrijver, reikt recepten aan waarmee gevarieerd kan worden. Zo heeft op sociaal niveau het opleiden van meisjes enorme impact omdat zij dan andere keuzes zullen maken. Net als mensen betrekken bij de natuur door de aanleg van voedselbossen een goed voorbeeld is, omdat het mes aan twee kanten snijdt: meer bewustwording en meer biodiversiteit.”

Handvatten voor installatiesector

“Voor mensen die in de bouw en installatiesector werkzaam zijn, biedt het boek handvatten”, vult Ruud Koornstra aan. “Net als ik horen zij geluiden dat CO₂ niet zo gevaarlijk is. ‘Dat geldt ook voor mijn auto’, zeg ik dan. Maar ik verzeker me liever wel tegen ongelukken. Ik zie de investeringen die we nu doen om te verduurzamen als een verzekeringspremie.”

Een voordelige premie, want Drawdown toont aan dat investeren in minder CO₂-uitstoot veel oplevert. Neem bijvoorbeeld het digitaliseren van gebouwen, als we dat slim doen – en niet iedere gebouw als een eenheidsworst benaderen – dan kunnen we grote stappen zetten. De kosten-batenverhouding is 1:13 ($ 68 miljoen versus $ 880 miljoen).”

[Intermezzo: 1]

Maatwerk is vereiste

Koornstra benadrukt echter dat maatwerk een vereiste is. Zelfs al staat isolatie op plek 31, stadsverwarming op positie 27, zonneboilers op 41 en warmtepompen op 42, het is geen ranglijst waarbij je begint met de nummer 1.

“Neem stadsverwarming. Dat is niet dé oplossing is, het is één oplossing. In veel gevallen biedt de warmtepomp uitkomst en goed geïsoleerde woningen kunnen prima verwarmd worden met infraroodpanelen, waarvoor de elektriciteit bij voorkeur afkomstig is van de zonnepanelen op het dak (#10). Daarnaast ben ik erg geïnteresseerd in de ontwikkeling en kansen die waterstof biedt, al is dat nog niet in deze versie meegenomen.”

Installateurs in het voordeel

Van de klimaatoplossingen die Drawdown benoemt, hebben 28 van de 80 een directe link met de installatiesector. De sector zal dus hard aan de slag moeten, maar ze zijn niet de enigen. Ook de landbouw, het transport en de voedselsector hebben veel invloed.

“Misschien zijn installateurs zelfs wel in het voordeel”, zegt Nicoline Breed, coördinator Green Deals Energie bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. “Veel innovaties hebben afgelopen jaren hun weg naar de markt al gevonden en door hun technische kennis en oplossingsgerichtheid pakken installateurs nieuwe ontwikkelingen relatief snel op. Neem bijvoorbeeld de warmtepomp. Iedere installateur is er inmiddels mee bekend. Wat het lastige is – dat merkte ik laatst toen een monteur bij mij de ketel onderhield – zij weten soms niet waar te beginnen.”

Warmtenet of warmtepomp

Vragen waarmee installateurs rondlopen zijn: is stadsverwarming een oplossing of is dit huis geschikt voor een warmtepomp? “Met de Green Deals kijken we naar legio oplossingen, vaak met de installatiesector. In een aantal steden onderzoeken we bijvoorbeeld de mogelijkheden om woningen aan een stadswarmtenet te koppelen. Een andere populaire Green Deal richt zich op het opleiden van installateurs zodat ze goed kunnen adviseren over duurzame warmtetechniek én thuis zijn in het plaatsen en onderhouden van (hybride) warmtepompen; deze leergang voorziet in een grote behoefte, en de klassen stromen vol.”

Green Deals geen subsidieregeling

Ze legt voor de volledigheid uit dat Green Deals geen subsidieregeling is. “Met het bedrijfsleven en overheden willen we innovaties stimuleren en knelpunten in de wetgeving wegnemen. Een goed voorbeeld daarvan is de ontheffing voor het C-rijbewijs voor leden van de Green Deal Zero Emissie Stadsvervoer (ZES). Steeds meer dieselbussen worden voorzien van elektrische aandrijving. Daardoor zijn ze zwaarder en is een ander rijbewijs een vereiste. Door met elkaar op te trekken, zorgden partijen ervoor dat Green Deal ZES-leden een ontheffing van het C-rijbewijs krijgen, zodat we gezamenlijk de emissie door voertuigen in steden kunnen terugdringen zonder dat zij extra personeelskosten hebben.”

[Intermezzo: 2]

Elektrisch vervoer

Volgens Drawdown is het stimuleren van elektrisch vervoer een effectieve maatregel. Het staat op nummer 26. Al kan je je afvragen waarom het nu pas wordt opgepakt. Leuk weetje uit het boek: het eerste elektrische voertuig stamt uit 1828 en in 1891 werkten Ford en Edison samen aan een elektrische auto. Het duurde dus meer dan een eeuw om de voordelen in te zien. Maar de verwachting is dat de omschakeling nu snel gaat. Opiniepeiler Bloomberg becijferde dat er over twintig jaar 400 miljoen elektrische auto’s rondrijden.

Duurzame warmte en elektriciteit

Of duurzame installaties een zelfde vlucht zullen nemen als elektrische auto’s is onzeker, maar het lijkt er wel op. In het Klimaatakkoord staat dat in 2050 7 miljoen woningen en 1 miljoen gebouwen van het aardgas af zijn. Dat betekent isoleren en gebruikmaken van duurzame warmte en elektriciteit.

Jense: “Maar we hebben ook ‘omdenkers’ nodig. Einstein zei al ‘je lost een probleem niet op vanuit hetzelfde soort denken dat tot het probleem heeft geleid’. De positieve systemische manier van denken, zoals in Drawdown staat beschreven, kan daarbij behulpzaam zijn. Hawken haalt de complexiteit uit de puzzel die duurzaamheid heet. Het boek geeft perspectief en inspireert om nu aan de slag te gaan.”