Tekst: Maarten Legius
De ventilatie van scholen werd half augustus een actueel onderwerp in de agenda van minister Slob vanwege de situatie in een verpleegtehuis in Maassluis. Daar werd een uitbraak van het coronavirus in eerste instantie aan slechte ventilatie geweten. Later concludeerde RIVM dat het ventilatiesysteem in deze uitbraak waarschijnlijk geen rol speelde. Daarbij nam RIVM de conclusies over uit onderzoek van de GGD Rotterdam-Rijnmond: het virus was waarschijnlijk verspreid door een besmette bewoner of besmette medewerkers.
Coronavirus verspreiding door de lucht
Maar inmiddels had de VO-raad (raad voor voorgezet onderwijs, red.) al bij minister Slob (Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media, red.) aan de bel getrokken voor nadere informatie over de kwaliteit van de ventilatie op de scholen. In een brief reageerde Slob “dat het RIVM aangeeft dat het op dit moment onduidelijk is of aerogene (via de lucht, red.) verspreiding een relevante rol speelt bij de verspreiding van het virus, dat ventilatiesystemen geen rol lijken te hebben gespeeld in de epidemie en dat er geen reden is het huidige beleid aan te passen.”
Ventilatie-eisen Bouwbesluit
Gevraagd naar mogelijke maatregelen met betrekking tot ventilatie verwees het RIVM daarom naar de bestaande wettelijke eisen in het Bouwbesluit. Het advies aan scholen is – zo schrijft de minister half augustus – dat zij hun ventilatie controleren op de daarvoor geldende eisen. Bij twijfel of het aanwezige ventilatiesysteem aan die eisen voldoet, kunnen scholen voor informatie en advies terecht bij de PO-Raad en de VO-raad. Die hadden op 13 augustus al een met het RIVM-afgestemde praktische ‘Handreiking coronavirus en het gebruik van ventilatie’ online gezet.
Landelijk Coördinatieteam Ventilatie op Scholen
Slob besloot toch tot aanvullende maatregelen, zoals de oprichting van een Landelijk Coördinatieteam Ventilatie op Scholen (LCVS). Doekle Terpstra van Techniek Nederland was bereid de rol van voorzitter op zich te nemen. De ambitie was dat op 1 oktober alle scholen onder verantwoordelijkheid van het schoolbestuur zouden hebben onderzocht of de gebouwen voldoen aan de eisen. En als hun gebouwen niet aan de eisen zouden voldoen, zou er contact zijn geweest met de lokale GGD. Tot slot zouden alle scholen vóór 1 oktober communiceren aan hun onderwijspersoneel en leerlingen waar de school staat: of het gebouw voldoet aan de ventilatie-eisen, of er is een plan om ervoor te zorgen dat het voldoet.
Resultaten LCVS
Zo’n 11 procent van de inmiddels onderzochte schoolgebouwen voldoet niet aan de wettelijke ventilatienormen, maar veel scholen (ruim 40 procent) zijn nog bezig de situatie op hun locatie te onderzoeken, dus een compleet beeld ontbreekt. Dat blijkt uit de inventarisatie door het Landelijke Coördinatieteam Ventilatie op Scholen, die minister Slob vandaag (1 oktober, red.) naar de Tweede Kamer heeft gestuurd. Wel stelt het kabinet 360 miljoen euro beschikbaar om schoolbesturen en gemeenten te helpen met aanpassingen aan het ventilatiesysteem.
Rol van aerosolen
De minister herhaalt in deze brief dat er volgens het RIVM, op basis van de huidige kennis, geen aanwijzingen zijn dat aerosolen een relevante rol spelen bij de verspreiding van het coronavirus. “Overdracht vindt volgens de experts vooral plaats via druppelinfectie, bijvoorbeeld als besmette mensen hoesten of niezen. Het RIVM adviseert om in ieder geval de bestaande regelgeving op het gebied van ventilatie te volgen. Dat geldt ook voor scholen. Bovendien leren leerlingen het beste in een prettige omgeving met gezonde lucht.”
Ventilatie van onderzochte scholen
Het Coördinatieteam constateert dat 38 procent van de onderzochte schoolgebouwen voldoet aan de bestaande normen voor ‘een prettige lucht’ in de klas (2.678 locaties). Van de scholen voldoet 11 procent nog niet en zijn technische aanpassingen nodig (777 locaties). Bij de overige scholen loopt het onderzoek nog of kon het onderzoek nog niet uitgevoerd worden. Het kabinet stelt de 360 miljoen euro beschikbaar voor technische aanpassingen, waarvan het eerste deel dit jaar al benut kan worden.
Bouwbesluit en ventilatie
Volgens de vereniging van leveranciers van ventilatie- en filtersystemen (VLA) is de kans klein dat scholen deze winter al zijn voorzien van goede ventilatiesystemen. Dat zegt VLA-voorzitter Wouter Wijma, in een gesprek met NOS. Wijma, tevens voorzitter van de Vereniging Leverancier Luchttechnische Apparaten, denkt dat een veel groter deel van de scholen niet voldoet, dan deze 11 procent ofwel 777 schoolgebouwen. “Ze voldoen misschien wel aan het Bouwbesluit, maar dat betekent niet per se dat er genoeg ventilatie is.”
Leestip: De feiten over ventilatie, fijnstof en schone lucht in huis
Mechanische ventilatie
“Als er geen mechanische ventilatie is, is het niet op orde,” stelt Wijma, “Het gaat dan voornamelijk om oudere scholen én soms ook om nieuwbouw, die na 2012 zijn gebouwd.” Philomena Bluyssen, hoogleraar binnenklimaat aan de TU Delft, constateerde dit al eerder: “De ventilatienormen voor schoollokalen zijn opgesteld zodat kinderen niet duf worden en goed kunnen leren. Of die richtlijnen ook werken om het virus uit de lucht te halen, is nog maar de vraag.” Bluyssen doet in haar laboratorium onderzoek naar het coronavirus. Zo toonde Bluyssen al aan dat uitgeademde aerosolen verder kunnen komen dan anderhalve meter. Sinds kort test ze ook een mobiele luchtzuiveringsunit met HEPA-filter.
24.000 lokalen
Omdat er nog onderzoek moet komen naar ruim 40 procent van de scholen, ontbreekt een compleet beeld. Ook is de toegezegde 360 miljoen ‘bij lange na niet genoeg’, zo rekent Wijma voor. “Het kost 15.000 – 20.000 euro per lokaal om het goed in te richten. Het komt nu neer op 24.000 lokalen. Dus 360 miljoen is lang niet genoeg, kunnen we wel concluderen.”
Gerelateerde artikelen over corona in relatie tot aerosolen en ventilatie:
- Impact aerosolen op corona besmettingen blijft mysterie
- Coronabesmettingen: de lucht zuiveren of de lucht ventileren?
- Luchtstromen uit airco kunnen coronavirus verspreiden
- Corona: maatregelen om besmetting in gebouwen te voorkomen
- Corona: klimaat en luchtbehandeling in ziekenhuizen en zorginstellingen
